نامه های سنایی به خیام را گوش جان بسپاریم

«مکاتیب سنایی» مجموعه‌ای شامل ۱۷ نامه از سنایی است که به بزرگان و اندیشمندانی چون قدمت خیام نوشته شده شده‌است . این نامه‌ها از منظر زدودن غبار اوهام جهالت از پیرامون شخصیت‌های دوران حکیم دارای اهمیت است .
چاپ دوم «مکاتیب سنایی» با تصحیح و کوشش پروفسور نذیر احمد , از پژوهشگران صاحب‌نام هندوستانی , از سوی بنیاد موقوفات افشار در اختیار علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک و عرفانی قرار گرفت .

این اثر که برای نخستین‌بار در دهه 80 نشر داده شده , مجموعه‌ای است متشکل از 17 ‌نامه از سنایی غزنوی که حکیم آنها را برای اشخاص و شخصیت‌های مختلف عصر خویش نگاشته است . نوشته هر یک از نامه‌ها با نشانه‌ها , احادیث و اشعار همراه شده‌است .

در میان مخاطبان نامه‌های سنایی اسم بزرگانی چون حکیم عمر خیام و بهرامشاه غزنوی هم به چشم می‌خورد . این نامه‌ها که حاوی آیات , احادیث , اقوال , ضرب‌المثل‌ها و اشعار عربی و فارسی است , علاوه بر ظرایف ادبی از فواید تاریخی هم برخوردار است .

حکیم سنایی

حکیم سنایی در طراز نخستین گویندگان فارسی به حساب میآید . او اول شاعری است که ذهن ها تصوف و عرفان را با ذوق شعری آمیخته و در قالب نظم درآورده است . مکاتیب یا نامه‌های سنایی که اگر‌چه از نظر کمیت در قبال اثر ها منظوم این‎ شاعر , زیاد اندک است , ولی از نظر کیفیت , شیوه بیان , سبک نگارش , تبیین و روشن کردن حقایق تاریخی , نمایان کردن شخصیت بزرگان و محققان معاصر سنایی و زدودن غبار اوهام جهالت از پیرامون شخصیت نوابغی چون حکیم عمر خیام نیشابوری , از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است .

نثر این کتاب بینابین و در واقع نمونه‌ای است از نثر منشآت و ترسلات در این دوره که از نثر مرسل فنی‌تر است ; هرچند مکاتیب سنایی تمام مختصات نثر فنی را کم‌وبیش داراست ولی از مقایسه اجمالی آن با دیگر آثار منثور این زمان درمی‌یابیم که مختصات نثر مصنوع در آثار گذشته از آن مانند چهار مقاله نظامی عروضی کم‌رنگ‎تر و در آثار بعد از آن مثل منشآت خاقانی پررنگ‎تر است ; یعنی ضمن این‌که سیر تکاملی نثر را از ساده به مصنوع نشان میدهد , بیانگر این است که سنایی در کاربرد خصوصیات نثر فنی جانب اعتدال را فرو نگذاشته است .

5 ورژن از مکاتیب

فقط پنج ورژن از مکاتیب از گذر مورخ به دست ما رسیده است که نذیر احمد براساس همین نسخه ها , مکاتیب را اصلاح و عرضه نموده است . مصحح در مقدمه کتاب از چگونگی دست‌یابی به نسخه‌ها و شیوه اصلاح خویش صحبت گفته است و گاه در زیرنویس نوشته هم ورژن بدل‌ها را آورده است . کتاب دارنده حاشیه ها و تعلیقات در دو بخش است ; بخش در آغاز در رابطه اشخاصی است که حکیم به آن‌ها طومار متن و بخش دوم هم مطالب نامه‌ها توضیح داده شده‌است . در انتهای اثر هم چهره‌ای از نسخه‌های خطی بیان شده شده‌است .

بعضا از دانشمندان معتقدند که ساختار نامه‌ها گاه با نیز مختلف است . از سمت دیگر , مکاتیب در حین حیات سنایی تحت عنوان یک اثر ادبی جمع آوری نشده و بعد از حیات وی این پیش آمده است . با اعتنا به‌این موردها بعضی از دانشمندان معتقدند که ممکن است بعضی از نامه‌هایی که به عنوان مکاتیب سنایی یاد میگردد , به مداد این شعر سرا نباشد و در درستی انتساب آن دچار تردید می‌باشند .

بنیاد موقوفات افشار چاپ دوم این اثر را به تازگی در 418 صفحه و به قیمت 75 هزار تومان منتشر نموده است .